Lenen wordt duurder: 'We zitten op een kantelpunt’

De kredietrentes blijven maar stijgen. Volgens cijfers van vergelijkingssite Geld.nl waren de gemiddelde rentes voor persoonlijke leningen halverwege maart zo’n 12% hoger dan aan het begin van het jaar. Mary Pieterse-Bloem is hoogleraar Financiële Markten aan de Erasmus Universiteit én hoofd van het Investment Office bij de Rabobank. Zij bespreekt wat de gevolgen kunnen zijn voor lenen in het algemeen, schulden en het financieel welzijn van Nederland.

-Uit wat voor periode komen we, qua rentestand?
Pieterse-Bloem: “We hebben een lange periode gekend met lage rentes. Hele lage rentes hebben als bedoeling om het lenen en besteden te stimuleren. Tegelijkertijd zie je dat lenen op veel verschillende manieren is aangeboden. Je kunt lenen als je een auto of telefoon koopt, of kleding of schoenen. Later betalen is feitelijk ook een vorm van lenen. Mede door technologie is lenen heel gemakkelijk geworden. Als lenen dan heel goedkoop is, zijn ook de kosten voor de consument laag. De verleiding om te lenen is dan groot.”

-Maar nu….
“De inflatie heeft met een schok een hogere rente veroorzaakt. Dat betekent ook dat de consument die veel heeft geleend, nu van twee kanten klem wordt gezet. De koopkracht daalt en als leningen zijn vastgelegd met een variabele rente, dan stijgen de kosten op die leningen. Voor deze schok hadden we natuurlijk de gevolgen van de coronapandemie. In die tijd zijn mensen meer gaan sparen. Door de pandemie zagen we bovengemiddelde spaartegoeden. Ik vermoed dat die spaartegoeden nu zijn aangeboord om de koopkrachtvermindering het hoofd te bieden. Maar ja, dat spaarpotje is op een gegeven moment op en het lijkt alsof we nu op dat kantelpunt zitten. Mensen gaan nu besparen op hun huishoudelijke uitgaven.”

-Wat betekent dat voor financiële verplichtingen?
“De meeste Nederlanders zullen wel aan hun financiële verplichtingen willen blijven voldoen, zeker aan de hypothecaire verplichtingen. De eerste dam die nu breekt is interen op de dagelijkse uitgaven. Als de inflatie en rentes hoog blijven en de economie zakt verder terug – en dat is nu wel het beeld – zullen we in de volgende, aanstaande periode gaan merken of nu ook de tweede dam gaat breken.”

-Wat is die tweede dam?
“Dat een aantal mensen, helaas, niet langer aan hun schuldverplichtingen kunnen voldoen. De ene schuld is de andere niet en ik denk dat mensen als eerste kiezen om schulden bij winkels, creditcards, boetes en aanmaningen niet te voldoen. Niet direct de leningen die de primaire levensbehoeften raken. Daarna volgt de zorgverzekering, maar daar moet je natuurlijk wel voorzichtig mee zijn, dat kun je niet te lang op z’n beloop laten. Hopelijk gaan mensen minder schulden aan, maar ja, zoals gezegd komen we uit een periode waarin lenen goedkoop en verleidelijk was.”

-Blijkt dit ook uit cijfers?
“Uit een onderzoek van mijn collega bij RaboResearch, Carlijn Prins, blijkt dat Nederlanders prioriteit geven aan ‘minder uitgeven’ om de balans te hervinden als rondkomen niet meer lukt. Vervolgens kiezen ze voor ‘minder sparen’, ‘spaargeld gebruiken’, ‘inkomen verhogen’ en daarna pas ‘geld lenen of roodstaan’. Dat blijkt ook uit cijfers van de DNB: de girale tegoeden van huishoudens in Nederland lopen de laatste maanden terug. We zien nog niet in de cijfers dat de roodstanden oplopen en de teruggang in consumptief krediet is al meerdere jaren aan de gang.”

-Bij welke groepen verwacht u vooral problemen?
“Natuurlijk mensen die al met aanzienlijke schulden zitten. En daarbij één inkomen hebben of banen met tijdelijke contracten waarmee een gezin onderhouden moet worden, mensen in binnensteden, en gepensioneerden. Hoewel de pensioenen nu gelukkig wel worden geïndexeerd.”